Wat is een staatsgreep?

Een staatsgreep of "staatsgreep" is een plotselinge, illegale en vaak gewelddadige omverwerping van een regering of heersende autoriteit door een groep individuen, meestal binnen het leger, de regering of andere staatsinstellingen van hetzelfde land. Een staatsgreep is bedoeld om de bestaande regering te vervangen door een nieuw leiderschap of om de macht te grijpen. 

Pogingen tot staatsgreep kunnen verschillende vormen aannemen, zoals een militaire staatsgreep, waarbij het leger of een factie binnen het leger de macht probeert te grijpen, of een burgerlijke staatsgreep, waarbij niet-militaire groepen, politici of ambtenaren proberen de regering omver te werpen. Staatsgrepen kunnen worden ingegeven door verschillende redenen, waaronder politieke, ideologische, economische of persoonlijke belangen.

Een geslaagde staatsgreep kan leiden tot grote politieke en sociale onrust, die de stabiliteit en het bestuur van het getroffen land kan beïnvloeden. Internationale organisaties en de wereldgemeenschap beschouwen staatsgrepen vaak als een schending van de democratische principes en kunnen sancties opleggen of hun afkeuring uitspreken als reactie op dergelijke acties.

Wat gebeurde er in Niger?

Op 26 juli 2023 werd in Niger een staatsgreep gepleegd en werd de president van het land gevangen genomen door een factie van de presidentiële garde. Generaal Abdourahamane Tchiani, sinds 2011 commandant van de presidentiële garde, riep zichzelf uit tot hoofd van de overgangsregering en kondigde de vorming aan van een militaire junta - de Nationale Raad voor de Bescherming van het Vaderland.

Dit was de vijfde militaire staatsgreep sinds het land in 1960 onafhankelijk werd van Frankrijk en de zevende in West- en Centraal-Afrika sinds 2020, met als meest recente staatsgrepen in de buurlanden Burkina Faso, Mali en Guinee.

Hoewel de president, Mohamed Bazoum, weigerde af te treden terwijl hij werd vastgehouden in het presidentieel paleis in Niamey (hoofdstad van Niger), schortte de militaire junta de grondwet op en zette het bestaande regeringsregime af. 

In een overnametoespraak van kolonel-majoor Amadou Abdramane vermeldde hij dat "de voortdurende verslechtering van de veiligheidssituatie en het slechte sociale en economische beheer" door de regering tot de staatsgreep hadden geleid. Analisten veronderstellen ook dat de stijgende kosten van levensonderhoud en de perceptie van incompetentie en corruptie van de regering de opstand hebben aangewakkerd. 

Kolonel-majoor Abdramane kondigde ook de sluiting van de land- en luchtgrenzen van het land aan. Er werd een landelijke avondklok ingesteld van 22.00 uur tot 05.00 uur plaatselijke tijd. 

Wat was de impact?

De Amerikaanse ambassade in Niamey adviseerde haar onderdanen om niet-essentiële reizen te vermijden en om tot nader order niet langs de Boulevard de la Republique in Niamey te reizen. De ambassade kondigde ook de opschorting aan van alle commerciële vluchten van en naar Niamey tot minstens 5 augustus 2023. Andere buitenlandse diplomatieke missies in Niger, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Nederland, om er maar een paar te noemen, hebben ook soortgelijke adviezen afgegeven aan hun burgers. 

Ondanks een verbod op alle politieke activiteiten werden er pro-regering en pro-coup bijeenkomsten gemeld in Niamey, in de buurt van het presidentieel paleis, de Nationale Vergadering en andere steden zoals Dosso.

Op 30 juli legde ECOWAS (Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten) extra beperkingen en strenge sancties op, waaronder een vliegverbod, sluiting van de grenzen met Niger, opschorting van alle commerciële en financiële transacties tussen de ECOWAS-lidstaten (Benin, Burkina Faso, Cabo Verde, Ivoorkust, Gambia, Ghana, Guinee, Guinee-Bissau, Liberia, Mali, Nigeria, Senegal, Sierra Leone en Togo) en Niger en bevriezing van tegoeden bij regionale centrale banken. ECOWAS had ook een ultimatum gesteld om president Bazoum binnen een week vrij te laten en in zijn ambt te herstellen.

Hierna verzamelden duizenden Nigerianen die de coup steunden zich voor de Franse ambassade in Niamey en vernielden het gebouw. Veiligheidspersoneel nam zijn toevlucht tot het afvuren van traangas om de menigte uiteen te drijven. 

Er werd ook gemeld dat kolonel majoor Abdramane het gebruik van sociale media en mogelijk andere telecommunicatiediensten heeft verboden. 

Op 1 augustus kondigden de leiders van de staatsgreep de heropening aan van de land- en luchtgrenzen met Algerije, Burkina Faso, Mali, Libië en Tsjaad. De grenzen met Benin en Nigeria blijven gesloten. De avondklok werd ook teruggebracht tot 0001-0500 uur lokale tijd. Ministeries van Buitenlandse Zaken van de VS, Frankrijk, Italië, Spanje en andere Europese landen begonnen burgers en ambassadepersoneel uit het land te evacueren, wat gevolgen had voor de consulaire diensten. 

Hoe ziet de toekomst eruit?

Terwijl de door ECOWAS gestelde termijn om de president te herstellen verstreek, kondigden de coupplegers op 6 augustus aan dat het luchtruim van Niger voor onbepaalde tijd zou worden gesloten in afwachting van een internationale militaire interventie. 

Door de sluiting van het luchtruim hebben verschillende Europese luchtvaartmaatschappijen te maken met verstoringen als gevolg van omleidingen en langere vluchttijden. Volgens FlightRadar24 worden vluchten van en naar het Afrikaanse continent geannuleerd of omgeleid naar andere landen om het luchtruim van Niger te vermijden. Air France heeft alle vluchten van en naar Ouagadougou in Burkina Faso en Bamako in Mali opgeschort tot 11 augustus. De vluchttijden vanaf de hubluchthavens ten zuiden van de Sahara zullen waarschijnlijk langer zijn. Ook vluchten tussen Zuid-Afrika en Londen worden getroffen. 

Landen als de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk, Nederland, Ierland, Australië, Nieuw-Zeeland en Canada hebben hun reisadviezen voor Niger aangepast naar 'Niet reizen' vanwege de aanhoudende politieke instabiliteit en oplopende diplomatieke spanningen. 

Op 8 augustus onderhandelen diplomaten nog steeds met de leiders van de coup, maar de uitkomst en de volgende geplande stappen blijven onduidelijk en niet geverifieerd. Analisten voorspellen gespannen diplomatieke relaties met het Westen en ook een mogelijke toename van geweld en opstanden, vergelijkbaar met Burkina Faso en Mali. Een grenssluiting voor onbepaalde tijd kan ook leiden tot een schaarste aan essentiële hulpbronnen in Niger. 

Volg en like ons: